ABC maliyetleme yani aktivite bazlı maliyetleme sistemi aktivitelerin maliyet doğurduğunu ve aynı zamanda ürünlerin de aktivite için talep doğurduğunu savunur.
Aktivite bazlı maliyetleme üretimin hesaplanamayan giderlerini ürünlere geleneksel yollara göre daha makul bir yolla dağıtır. Aktivite bazlı maliyetleme ilk önce genel üretim giderlerini bu giderlerin gerçek sebepleri olan aktivitelere dağıtır. Sonra bu aktivitelerin maliyetleri aktivitelerin sebebi olan ürünlere dağıtılır. Aktivite bazlı maliyetleme sonuca daha yakın bir maliyetleme yöntemidir.
Aktivite bazlı maliyet sisteminin en temel faydası genel üretim giderinin ne kadar hassaslıkta kullanıldığını belirlemesidir. Bir kez aktivite bazlı maliyetleme sistemine sahip olduğunuzda şu özellikler hakkında fazla bilgiye sahip olacaksınız.
- Benchmark şansı verir Aktivite bazlı maliyetleme aktvitelerin maliyetlerini takip etmemizi sağlar. Aktivite bazlı maliyetleme yöntemiyle elde ettiğimiz maliyetleri sektör standartlarıyla karşılaştırabilirsiniz.
- Müşteri karlılığını ölçersiniz. Bireysel müşteriler için oluşan maliyetler genelde basitçe ürün maliyetleridir, fakat aynı zamanda genel üretim giderleri, yüksek müşteri hizmetleri maliyetleri, ürün iadeleri ve ortak pazarlama anlaşmaları da olabilir. Aktivite bazlı maliyetleme metodu sayesinde bu genel üretim maliyetlerini iyi ayırır ve hangi müşterinin size kar getirdiğini belirleyebilirsiniz.
- Dağıtım kanalı analizi yapabilirsiniz. Her firma ürünlerini satmak için çeşitli dağıtım ağları kullanır. Bu dağıtım ağını devam ettirmenin maliyetnn çoğu da genel giderlerdir. Kanalların genel giderlerini analiz ederek hangi kanalların gideri olduğunu görebilirsiniz. Buna göre de karsız kanalları kapatabilirsiniz.
- Üretelim mi fasona mı verelim. Aktivite bazlı maliyetleme üretilen her ürünün maliyeti ile ilgili geniş bir perncere gösterdiğinden, fasona verirseniz ne kadar kazanır ya da kaybedersiniz bunu anlayabilirsiniz.
- Kar marjlarını daha ince hesaplayabilirsiniz. Aktivite bazlı maliyetleme ile genel giderleri çeşitli ürünlere doğru bir şekilde yansıtabilirsiniz. Bu da aynı kategorideki ürünlerin bazılarının farklı fiyatlanması gerekliliğini doğurabilir.
- Fabrikaların maliyetlerini ayırın Genel üretim giderlerini aktivite bazlı maliyetleme yöntemi ile fabrika bazında ayırabilirsiniz. Hangi üretim tesisinin daha karlı olduğunu anlayabilirsiniz.
- Karlı ürün ve departmanları belirleyebilirsiniz. Aktivite bazlı maliyetleme metodu karlı veya karsız ürün, departman veya aktivitelere daha fazla kaynak ayırıp ayırmama kararını oluşturmanıza yardımcı olur.
- Doğru fiyat koyarsınız. Aktivite bazlı maliyetleme metodu ürün veya hizmetin fiyatını herhangi bir analitik çözümle düzenlemenize yardımcı olur.
- Kaliteyi arttırırsınız. Yöntem kalite gelişimi ve 6 sigma gibi gelişme programları ile iyi çalışır.
Örnek
Selen A.Ş. 15 yıllık bir mobilya firması. Selen firmanın tek sahibi. 50 uztası 5 satıcısı var. Muhasebe Selen’de. Firmanın 40%ını halka açacak. Muhasebeye sistemleri geliştirmek için yönetici alıyor.
Selen A.Ş. üretim genel giderleri bu yıl için $5,404,639 ve toplam bütçe işçilik saati 20.000.Selen 10 yıl boyunca geleneksel maliyetleme uyguluyor.
Selen AŞ sofa grubu 2-set, 3-set ve 6-set opsiyonları içeriyor. Platinum firması ise 150 adet 6-setlik üründen sipariş veriyor. 1 ay içinde teslim edilmesi bekleniyor. Özel sipariş olduğundan Platinum’a 25% fazla fatura kesiliyor.
Geleneksel maliyetlemeden ziyade aktivite bazlı maliyetleme faydalarına inanıyorsunuz. Şef mühendisle görüşüyor ve maliyet yaratan aktviteleri belirliyorsunuz. Sonra, her aktivitedeki maliyeti hesaplıyorsunuz, her aktiviteyle ilgili maliyet faktörünü belirliyorsunuz ve aktivite oranını hesaplıyorsunuz. Sonular şöyle:
| Aktivite | A ($) | İlgili maliyet faktörü | B | C=A/B ($) |
| Bileşenlerin üretimi | 2,313,132 | Makine saati | 25,000 | 93 |
| Bileşenlerin montajı | 1,231,312 | İşçilik saati | 20,000 | 62 |
| Ambalajlama | 213,123 | Birim | 5,000 | 43 |
| Yükleme | 231,230 | Birim | 5,000 | 46 |
| Kurulum maliyeti | 34,243 | Kurulum sayısı | 240 | 143 |
| Tasarım | 123,132 | Tasarım saati | 1,000 | 123 |
| Ürün tesi | 24,234 | Test saati | 500 | 48 |
| Kira | 1,234,233 | İşçilik maliyeti | $1,645,644 | 75% |
Sipariş paketlemeye hazırlandığında mühendis size oluşan toplam maliyeti ve yapılan aktiviteleri listesini veriyor. Şöyle;
| Sip No: 2016-S17 Müşteri: Platinum Birim: 150 Tür: 6lı set Tutar $ | ||
| Doğrudan hammadde maliyeti | 25,000 | |
| Satınalınan bileşen maliyeti | 35,000 | |
| İşçilik maliyeti | 15,600 | |
| Aktivite | İlgili maliyet faktörü | Aktivite kullanımı |
| Parça üretimi | Makine saati | 320 |
| Parça montajı | İşçilik saati | 250 |
| Ambalajlama | Birim | 150 |
| Yükleme | Birim | 150 |
| Kurulum maliyeti | Kurulum sayısı | 15 |
| Tasarım | Tasarım saati | 70 |
| Ürün tesi | Test saati | 22 |
| Kira | İşçilik maliyeti | 4500 |
Bölüm A
Geleneksel maliyetleme sistemine göre siparişin toplam maliyetini ve fatura bedelini hesaplayalım.
Çözüm
Geleneksel maliyet sisteminde
maliyet = malzeme maliyeti + işçilik maliyeti + genel üretim giderleri (önceden belirli oranda)
Doğrudan işçilik saati bazlı önceden belirli genel gider oranı
= $5,404,639/20,000 = $270 işçilik saat başına
Siparişte harcanmış gerçek işçilik saati 250. Buna göre
| Doğrudan malzemeler | 25,000 |
| Satın alınan parça | 35,000 |
| İşçilik maliyeti | 15,600 |
| Genel üretim gideri ($270 × 250) | 67,500 |
| Geleneksel maliyet sisteminde maliyet | 143,100 |
Platinum özel sipariş verdiğinden malyet üzerine 25% koyup faturalanacak, bu durumda hesap $178,875 (= $143,100 × 1.25).
Bölüm B
Bildiğiniz gibi aktivite bazlı maliyetleme daha rafine bir yaklaşım. Bu verilere göre hesap şu şekilde;
Çözüm
Aktivite bazlı maliyetlemede doğrudan malzeme maliyeti, satınalınan parça maliyetleri ve işçilik maliyetleri geleneksel yöntemdeki gibi aynı kalıyor. Fakat atanan genel üretim giderleri daha doğru dağıtılmış. Aşağıdaki çalışma dosyası Platinium siparişine atanmış üretim genel giderlerini bakalım.
| (A) | (B) | (A × B) | |
| Aktivite | Aktivite oranı | Aktivite kullanımı | Atanmış aktivite maliyeti |
| Parça üretimi | 93 | 320 | 29,760 |
| Parça montajı | 62 | 250 | 15,500 |
| Ambalajlama | 43 | 150 | 6,450 |
| Yükleme | 46 | 150 | 6,900 |
| Kurulum maliyeti | 143 | 15 | 2,145 |
| Tasarım | 123 | 70 | 8,610 |
| Ürün tesi | 48 | 22 | 1,056 |
| Kira | 75% | 15,600 | 11,700 |
| 82,121 |
Siparişin toplam maliyeti.
| US$ | |
| Doğrudan malzeme | 25,000 |
| Satınalınan parçalar | 35,000 |
| İşçilik maliyeti | 15,600 |
| Üretim genel giderleri | 82,121 |
| Aktivite bazlı maliyetlemeye göre maliyet | 157,721 |
Sipariş maliyetin daha doğru tahmini bazında fatura geleneksel sistemle hesaplanan $178,875 yerine şu noktaya yükselmeli
$197,150 (=$157,721 × 1.25)
Bu örnekte;
Aktivite bazlı maliyetleme ile ürün maliyeti hesaplamanın önemini ve kullanışlılığını görebiliyoruz.
Bu yazılar da ilgini çekebilir;
2008’den beri pazarlama dalında çalışıyorum. 2014’ten beri markamuduru.com’da yazıyorum. İnanıyorum ki markalaşma adına ülkemizde inanılmaz bir potansiyel var ve markalaşmak ülkemizi fersah fersah ileri götürecek. Kendini yetiştirmiş marka müdürlerine de bu yüzden çokça ihtiyaç var. Ben de öğrendiklerimi, araştırdıklarımı, bildiklerimi burada paylaşıyorum. Daha fazla bilgi için Hakkımda sayfasını inceleyebilirsiniz.