ÖLÇEK EKONOMİSİ NEDİR?4 min read

Ölçek ekonomisi üretimi arttırarak maliyetleri düşürmektir. Aynı zamanda marjinal maliyetleri düşürmek de demektir. Ölçek ekonomisini gerçekleştirmek için üretim operasyonunun büyüklüğünü veya hızını arttırmak gerekir. Ölçek ekonomisi sabit bir sermayeden kaynaklanır.

Ölçek ekonomisi uygulanmış bilindik bir örnek derseniz hemen matbaacılıktan vermek gerek. Eğer satınalmacı iseniz ve katalog bastıracaksanız şu fiyat teklifini alabilirsiniz.

1.000 adet 250 TL. Birim maliyet 0,40 TL

2.000 adet 300 TL Birim maliyet 0,15 TL

3.000 adet 350 TL Birim maliyet 0,11 TL

Matbaa örneği üretim arttıkça birim maliyetin düştüğü belirgin bir ölçek ekonomisi örneği. Yöneticiler genellikle üretimde ölçek ekonomisi etkisini bilmeli ve maliyetlerini kontrol etmek için alımlarını iyi planlamalı.

Ölçek ekonomisi 20. Yüzyılda kurumsal büyümenin en önemli faktörüydü. Henry Ford’un da devrimsel üretim hattının da temelini oluşturuyordu. Aynı zamanda ölçek ekonomisi ile üretim yapan bir firma sektöre girmek isteyen diğer rakiplere giriş bariyeri oluşturmuş olur. Çünkü zaten ölçek ekonomisi ile üretim yapan bir firmayla rekabet etmek için büyük miktarda sermaye gerekir.

Wal-Mart
Wal-Mart bu konuda belki de ölçek ekonomisinden faydalanan en göze çarpan örnektir. Walmart’ın büyüklüğü kendi satınalmasını kendi yapmasını sağlıyor. Bu da tedarikçilerle pazarlık gücünü arttırıyor. Sadece ürünlerin daha ucuz olmasını değil dağıtımın da pahalı olmamasını sağlıyor.

Walmart’ın ölçek ekonomisinden faydalandığını gösteren bir örnek şu şekilde olabilir.

DVD alımı ve satımı fiyatları

Walmart

Alım: $5

Dağıtım:$4

Geleneksel DVD mağazası

Alım: $6

Dağıtım:$5

ÖLÇEK EKONOMİSİ SAĞLAMAK İÇİN 15 YOL
Firma içinde ölçek ekonomisi sağlayabilecek üretim dışında başka yollar da vardır. Şunları da dikkate almakta fayda var.

1. Bağlı süreçler ekonomisi: Firma faaliyetlerinin ölçeğini arttırdıkça çeşitli üretim süreçlerine bağlanma daha verimli olur. Örneğin; bağlı süreçlerin faydasını görmek için baskı öncesi ve baskı departmanları aynı tesiste bulunur. Bağlı departmanların aynı tesiste bulunması zaman ve nakliye faydası sağlar.
2. Yan ürün kullanım ekonomisi: Daha çok büyük firmalar asıl ürün hammaddesinden çıkan yan ürünleri kullanıp ayrı bir ürün üretmek için ayrı tesise sahip olabilir veya fason ürettirebilir. Örneğin dardanel firması ton balığının etinden konserve diğer malzemelerini ise kozmetik firmalarına sattığı söyleniyor.
3. Güç ekonomisi: Enerji tüketimi açısından genelde sürekli çalışan büyük makineler sürekli çalışan küçük makinelere göre daha avantajlıdır.
4. Arttırılmış uzmanlaşma ekonomisi: Büyük firmalar işleri daha alt süreçlere bölebilirler. Bu da ihtisaslaşmayı mümkün kılar. Tek vuruşla, iş bölümünün tüm avantajları kullanılır. Örneğin; sadece iyi oturmuş okulların ihtisaslaşmış öğretmenleri vardır.
5. Devamlılık ekonomisi: Üretimin devam etmesi yani aynı üründen daha fazla üretilmesi maliyeti azaltır. Örneğin bir kağıt baskıdan 1.000 tane alınması 250 tl tutarken üretime devam ederseniz ve 2.000 adet üretirseniz bu size yarıdan daha az fiyata mal olabilir. Bu noktada üretimi devam ettirmek maliyeti düşürür.
6. İşçi ekonomisi: Büyük firmalar belli bir büyüklükte işçi kadrosu oluşturur. Haliyle çalışan herkes ona en uygun yerde çalışır. Büyük firmalar aynı zamanda uzmanları da kendine çekiyor. Benzer şekilde uzmanlaşma zaman kazandırır ve yeni buluşlara zemin hazırlar. Bütün bunlar daha ucuz üretimi sağlar.
7. Pazarlama ekonomisi: Büyük firmaların hammadde alımı ve bitmiş ürün satımı sürecinde ölçek ekonomisinden faydalanmak için toplu halde alım ve satım yaparlar. Bu da hammaddenin sürekli tedariğini sağlar. Öncelikli muamele sebebidir. Bu öncelikli muamele nakliye önceliği, banka kredisi veya diğer finansal destekler şeklinde olur. Aynı zamanda reklam açısından da küçük firmalara göre daha iyi yerleştirilmiştir. Daha iyi eğitilmiş ve iş bilir satış ekibi satışları desteklemek için atanabilir.
8. Finans ekonomisi: Büyük firmaların finansal ihtiyaçları bankalardan ve diğer finansal kurumlardan kolayca elde edilebilir. Büyük firmalar daha fazla krediyi daha küçük oranlarda alabilirler. Öncelikle yatırımcılar oturmuş firmalara daha fazla yatırım yapma eğilimindedir. İkinci olarak büyük firmaların hisseleri daha kolay ve hızlı şekilde satılabilir.
9. Yönetimsel ekonomi: Aynı zamanda yönetimsel tarafta da ölçek ekonomisinden faydalanılabilir. Verim arttıkça uzmanlar işe daha fazla yoğunlaşırlar. Büyük firmalar departmanları alt departmanlara ayırıp her birinin başına bir uzman atanabilir. Rutin işler belirlenip daha düşük maaşlı işçilere bırakılabilir.
10. Risk alma ekonomisi: Firma büyüdükçe birçok çeşit ürün üretir ve bunların birindeki kayıp diğerindeki kazançla telafi edilebilir. Örneğin bir banka şubesi riskini değişik yatırımlar sayesinde dağıtabilir.
11. Araştırma ekonomisi: Büyük firmalar araştırmaya çok daha fazla bütçe ayırabiliyorlar. Olan ürünü geliştirmek veya yeni ürün geliştirmek çok maliyetli olabilir. İnovasyon firmanın bir varlığı olabilir. İnovasyonlar veya yeni üretim metodları ürünün ortalama maliyetini azaltabilir.
12. Refah ekonomisi: Büyük firmalar personeline refah getirici lojman, çocuk için kreş, çeşitli destekler verebilir. Bunlar üretimin artması ve maliyetin azalması yani ölçek ekonomisinin sağlanmasında dolaylı da olsa etkilidir.
13. Konsantrasyon ekonomisi: Birden çok firmanın bir yere konuşlanması sonucunda tüm firmalar bundan ölçek ekonomisi faydası sağlar. Öncelikle becerikli ve eğitimli işçiler tüm firmalara erişilebilir olur. İkinci olarak bankalar ve diğer finansal kurumlar şubelerini buraya açabilir ve tüm firmalar için erişim kolaylaşır. Üçüncü olarak nakliye ve iletişim tesisleri ciddi manada geliştirilebilir. Dahası güç ihtiyaçları daha kolay karşılanabilir. Son olarak ana sektöre yardımcı olmak adına yan sanayiler ortaya çıkar, yan malzemeleri almak da çok kolay ve ucuzlaşır.
14. Bilgi ekonomisi: Birlikte hareket eden firmalar için bilginin ölçek ekonomisi oluşabilir. Birincil olarak bireysel bir firma araştırma için büyük bütçeler ayıramayabilir. Kaynakları bir havuzda toplamak yeni buluşlar mümkün hale gelebilir. Buluşun meyvesi tüm firmalar tarafından paylaşılır. İkinci olarak pazarlama, istatistik ve teknik bilginin basımı verimi daha ucuza arttırmanın yani ölçek ekonomisi faydası elde etme konusunda kritik olabilir.
15. Parçalama ekonomisi: Sektör büyüdükçe üretimi birkaç parçaya bölünüp bazı süreçler daha verimli çözebilecek firmalara devredilebilir. Bu da ihtisaslaşmayı karlı hale getirir. Örneğin pamuk tekstil sektöründe bazı firmalar ip üretiminde diğerleri kumaş, örgü, penye üretimi konusunda uzmanlaşmıştır. Bu ayrışma dikey veya yatay olabilir.