6 TEMEL TEDARİK ZİNCİRİ MODELİ4 min read

Firmanız bir kez işini etkileyen faktörleri belirlediğinde bu faktörlerle en çok eşleşen en verimli çalışacak aşağıdaki 6 çeşit tedarik zincirinden birini kendine kurabilir. Örneğin değer önerisinin düşük maliyet üzerine kurulu olduğu bazı sektörlerde yüksek verimli tedarik zincirinin kurulması şart olabilir. Mesela çimento, demir, kağıt, erzak gibi ticari emtialar ve düşük fiyatlı moda kıyafetler bunların arasındadır. Bu iş alanlarında yüksek verimli, hızlı veya devamlı akım tipi tedarik zincirleri kullanılması daha verimli olabilir. Talep belirsizliğinin ve haliyle pazar ara buluculuk maliyetlerinin yüksek olduğu sektörlerde firmalar kıvrak model, özel tasarım veya esnek modellerden birini seçebilir. Bu modeller talepteki değişikliklere göre kapasiteyi ayarlama üzerine daha verimli olabilirler. Firmanıza en uygun tedarik zincirini seçip uygulayarak veriminizi arttırıp maliyetlerinizi düşürebilir hızınızı arttırıp rekabetçi bir konuma girebilirsiniz. Bunun için 6 çeşit tedarik zincirini inceleyin.

1. Yüksek verimli tedarik zinciri modeli (The “efficient” supply chain model) Yoğun rekabetin olduğu, müşterilerin ürünler arasında pek fark göremediği, aynı müşteriler için de birçok rakibin savaştığı, en etkili silahın fiyat olduğu piyasalarda yüksek verimli tedarik zinciri düşünülmelidir. Daha çok çimento ve demir gibi sektörlere uyabilir. Yöneticiler baştan sona verimliliği öne çıkarmaya odaklanmalılar. Fiyattan veya dönemsel promosyondan yararlanıp mal yığmak isteyen müşteriler olacaktır. Bu yüzden biraz fazla kapasiteyle lojistik ve üretim çalıştırmak gerekir. Sadece çeşit amaçlı bulundurulan az satan ürünler portfoyden azaltılmalı. Lojistik masrafları toplam maliyeti çok etkiliyorsa minimum sipariş miktarı belirlenmeli. Ürün sezonluk etki gösteriyorsa, sezonunda daha fazla stok barındırmak için ek stok alanları elde tutulmalı.
2. Hızlı tedarik zinciri modeli (The “fast” supply chain model) Sürekli kısa ömürlü trend yeni ürün geliştirip uygun fiyata satan firmalar için idealdir. Kıyafet bunun en baştaki örneğidir. Müşteri için önemli olan firmaların ürün gamını en kısa sürede yenilemeleridir.  Rekabetin ana faktörü Pazar arabuluculuğu yani talep stok dengelemesidir.  Her ürün parti parti üretilmelidir. Eğer ürünün ömrü kısaysa ürünün sezonu geçinceye kadar ikinci parti üretilip satış noktalarına ulaştırılana kadar sezonu bitebilir. Yönetim üç şeye çok odaklanmalıdır. Sürekli ürün gamı yenilemesi, dikkatli bir satış tahmini, alınabilir maliyetler. Pazar trendleri iyi takip edilmeli.  Ürün çeşitliliği fazla olup her çeşidin satışı düşük olursa hammaddenin de düşük miktarlarda alımı yapılmalı ve düşük miktarlarda üretim yapabilme becerisni geliştirmelidir. Hammadde düşük miktarda alınamıyorsa çeşitli ürünlerde ortak hammaddeyi kullanmaya yönelik ürün geliştirme yapılırsa vermlilik arttırılabilir.
3. Devamlı akım tedarik zinciri modeli (The “continuous-flow” supply chain model) Bilgi akışının düzgün olduğu arz ve talebin istikrarlı olduğu firmalarda kullanılır. Mesela ömrü kısa sütlü ürünler gibi ve OEM gibi ara malzeme ürünler gibi. Müşteri talepleri çok az dalgalanır. Önceden belirlenebilen yeniden sipariş verme noktasında tutmak için üretim yapılır. Müşterilere fazla stok maliyeti de yaratmaz. Rekabet konumlandırması yüksek hizmet seviyesi olur. Firmalar üretim için önceden belirlenmiş plan kullanır.
4. Kıvrak tedarik zinciri modeli (The “agile” supply chain model) Daha çok ambalaj, teşhir, kimyasal ürünler gibi müşteriye özel ürün üreten firmalara uygundur. Talepler belirgin değildir. Sipariş bazında çalışılır. Rekabette avantaj kıvrak üretim ve dağıtım kabiliyetindedir. Yönetim kıvraklık için küçük miktarlarda üretim yapma becerisine odaklanmalıdır. Birçok işte kullanılan ürünler ve malzemeler hızlı tedarik için stokta bulunmalı. Kilit müşterilerle ilişkilerin iyi tutulması satış öngörüsüne faydası olması açısından önemli. Ana müşterilerle ilişkiler uzun vadede yatırımları da yönlendirebilir
5. Özel tasarım tedarik zinciri modeli (The “custom-configured” supply chain model) Rekabet konumlandırması son tüketicinin isteğine özel ürünü biçimlendirmektedir. Ürünün özellikleri içindeki parçalarla birkaç kombinasyon yaparak olur ve sınırlıdır. Bilgisayar satış yerlerindeki gibi tüketici ürünü alırken iç konfigurasyona kararı satış noktasında verebilir. Bu durumda firma sunduğu olasılıkları karşılayacak kadar iç parçayı satış noktasında bulunmasını sağlamalıdır. Fakat satış tahmini yapmak oldukça zordur. Bu durum sıfır araç alırken de geçerlidir. İhtimaller. Sipariş giriş sistemi oldukça kullanıcı dostu ve kolay olmalı. En popüler konfigurasyonlar stokta bitmiş ürün olarak bulunursa daha hızlı bir tedarik akışı sağlanır.
6. Esnek tedarik zinciri modeli (The “flexible” supply chain) Yüksek talep zirveleri ve uzun dönem düşük satışların olduğu firmalarda kullanımı idealdir. Müşteri ihtiyaçlarını karşılamak için hızlı iç süreç değişimi gerekir. Daha çok hizmet firmaları için geçerlidir. Mesela hastanelerin acilleri, yedek parça servisi yapan makineciler. Makineciler de üretim durmaması için yedek parçaları hızlıca tedarik etmeliler. Müşteriler firmanın hızına ve duruma uyarlama yapmasını beklerler. Haliyle fiyatlar seri üretime göre çok daha yüksek olur. Yönetim kritik kaynakların yedek stoğu, hızlı tepki becerisini, süreçteki teknik gücü ve süreç akışını tamamen hızlı olmak için tasarlamalıdır. Kilit ürünlerin tedarikçileriyle iyi ilişki içinde bulunmaları oldukça önemlidir. İyi tasarlanmış sipariş giriş süreci hızlanma ve müşteri ihtiyacını anlama açısından kritiktir.

Birden çok becerikli modeller mi, veya çoklu tedarik zincirleri mi?
Firmalar kurdukları tedarik zincirlerinin birden çok kapasitesi olsun isterler, hem hızlı, hem verimli, hem kıvrak, hem özel, hem esnek vb. Tabii ki aynı firmada birden çok paralel tedarik zinciri kurulabilir. Fakat bunların hepsi ayrı ayrı farklı beceriler gerektirir. Tedarik zinciri yol haritası kullanmak size tedarik zinciri kurarken çok faydası olacaktır.Firmanın ihtiyaçlarına göre tedarik zincirini kurmasına yardımcı olur.