8 KLASİK VE YENİ ORGANİZASYON YAPISI4 min read

Organizasyon yapısı görevlerin dağılımını, şirket içi işleyişi, koordinasyon ve emir komuta zincirini belirleyen organizasyon şeklidir. Eskiden beri kullanılan klasiklerden modern şirket kurulumlarında kullanılan herkesin bilmesi gereken 8 ayrı organizasyon yapısını derledim.

 1-Bürokratik öncesi yapı görevlerin standadizasyonu yoktur. Daha çok küçük firmalarda basit işler için kullanılır. Tamamen merkezidir. Stratejik lider ana kararları yapar ve birebir iletişim ile herşey çözülür. Daha çok küçük firmalar için geçerlidir ve kurucunun büyümeyi kontrol etmesi için önemlidir.

 2-Bürokratik yapı

Daha büyük ve komplex yapılar için ideal hiyerarşik bir yapı, iyi tanımlanmış rol ve sorumlulukların olduğu standartlaştırılmış bir yapıdır.

Bürokratik yapılar birçok yönetim seviyesi vardır. Katı prosedürleri ve yönetmelikleri vardır. Organizasyon şemaları her departman için vardır, herkes her durumda ne yapacağını bilir. Kararlar organize bir süreçten geçerek verilir. Otorite yukarıdadır ve bilgi yukarıdan aşağıya gelir. Tepe yönetimin kararlar üzerinde belirli bir baskınlığı bulunmaktadır. Bu tipte çalışmayı seven yöneticiler için tercih edilebilir bir ortamdır.

Avantajları

• Netlik, hız, belirli, uzlaşmazlıkların azaltıldığı bir yapıdır.
• Yönetici sayısı az olduğundan yönetim giderleri çok fazla değildir.
• Yöneticiler denetim altında tuttukları alanda yardım almadan çalıştıkları için yeteneklerini arttırma olanakları fazladır.
• Karar alma mekanizması çok hızlı bir şekilde ilerlemektedir.
• Alt kademede çalışanlar için dahi anlaşılması  çok kolay bir modeldir.
• Küçük işletmeler için çok geçerli bir modeldi

Dezavantajları

• Firma içi yaratıcılık ve inovasyonu kısıtlar. Bu da pazardaki değişkenlere daha zor adapte olmamızı sağlar.
• Planlamada uzmanları es geçebilir.
• Kilit yöneticilere çok yüklenirler.
• Firma küçükken iyi işlemesine karşın büyüdükçe etkisini yitirir, hızlı karar verme özelliği azalır.

3-Fonksiyonel yapı

Kurucusu TAYLOR’dur.Bu modelin en belirgin niteliği işletmede yer alan fonksiyonların yürütülmesini uzman elemanlara bırakmaktır.Firmadaki bazı fonksiyonların kendi içinde yönetiminin yapılmasıdır, üretim, pazarlama, insan kaynakları ve muhasebe gibi..

Avantajları

• Fonksiyona göre ayırmak, çalışanların alanlarında uzmanlaşmasını da sağlar.
• İş bölümü ve uzmanlaşmadan en etkin biçimde yararlanılır.
• Bireyin yaratıcılık ve yapıcılık gücü fonksiyonel  otorite içinde dinanizm kazanır.
• Her işgören birden çok yönetici ile ilişki kurduğundan eğitim ve denetim kolaylaşır.
• Uyumlu,esnek ve güvenli bir çalışma ortamı kolaylıkla sağlanır.
• İşgörenin yeteneklerinden en etkin biçimde yararlanmak istendiğinden,işgören bundan hoşnut kalacak ve kendi kişiliğine kavuşacaktır.

Dezavantajları

• Firma içi iletişim operasyonların çok standartlaşmasından dolayı biraz sıkıdır, pek esnek olmaz.
• Fonksiyonel birimler her ne kadar kendi içinde çok verimli olsa da birimlerin birbiriyle iletişime geçme ve birbirlerinin uzmanlık alanlarını anlamalarına isteksiz davranabilirler. Bu da işlemlerin gecikmesine sebep olabilir.
• Otorite birliğinin büyük ölçüde sekteye uğramasıdır.
• Uzman elemanların kullanılması bir ilke olarak benimsendiğinden bu elemanlardan biri ayrıldığında önemli bir boşluk ve sorun çıkacaktır.
• İşgörenin birden çok yöneticiden emir alması onun moralini olumsuz yönde etkileyecektir.
• Kuramsal açıdan uzmanlık sınırları içinde otrorite sağlanması savunulabilir ama,uygulamada otorite çatışması çoğu kez kaçınılmaz olmaktadır.Bir asta birden çok kişinin emir vermesi,yetki sınırları iyi çizilmemiş ise emir verenler arasında yetki çatışmasına yol açabilir.

4-Bölümsel yapı

Division yani bölümsel yapı fonksiyonel yapıdan sonra Amerikanın ikinci yaygın yapısıdır. İşi bölümlere ayırır. Örneğin: pazarlama hizmetleri, ürün tipleri, bölgesel, müşteri tipleri gibi. Bölümler aynı zamanda kendi departmanları da olabilir. Pazarlama, satış, mühendislik gibi..

Avantajları:

• Sorumluluklar delege edildiğinden performans doğrudan ölçülebilir.
• Çeşitli bölümler arası işbirliği daha kolay olabileceğinden pazar değişimlerine daha kolay tepki verebilirler.
• Firma işin bir bölümünü bırakmak veya eklemek isterse kolay bir işlemle amacına ulaşır.
• Bölümsel yapı müşteriye göre yapılırsa ilgili bölüm müşteriyi daha iyi anlar. Sonucunda başkasının öneremeyeceği hizmetleri önerebilecek duruma gelebilir.
• Bölümsel yapı coğrafik alana göre yapılırsa başka pazarlardan da edinilen tecrübelerle koordinasyon daha hızlı yapılabilir.

Dezavantajları:

• Bölümler arası sağlıksız rekabeti doğurabilir.
• Her bölüm başına kalifiye yöneticler gerektirdiğinden maliyetleri arttırabilir.
• Firm hedeflerinden çok bölüm hedeflerine odaklanmayı beraberinde getirir bu da kaynakların, personel hizmetlerinin, tesislerin fazla kullanılmasına sebep olabilir.

5-Matrix yapı

Matrix yapı hem fonksiyon hem ürün bazlı organize olur. Bu yapı işleri halletmek için daha çok takımlar kullanır. Örneğin 2 ürün üreten firma üşünün, ürün 1 ve ürün 2. Matrix yapı kullanıldığında firma fonksiyonlarını şu şekilde oluşturabilir.

Ürün 1 satış departmanı

Ürün 1 pazarlama departmanı

Ürün 1 muhasebe

Ürün 2 satış departmanı

Ürün 2 pazarlama departmanı

Ürün 2 muhasebe

Matrix yapının da bazı avantaj ve dezavantajları bulunuyor.

Avantajları:

• Merkezi olmayan bir karar mekanizması
• Güçlü proje koordinasyonu
• Çevreyi iyi gözlemler
• Değişimlere hızlı cevap verir
• Kaynakları esnek kullanır
• Destek sistemlerini etkili kullanır

Dezavantajları

• Yüksek yönetim maliyeti
• Otorite ve sorumluluk dağılımında kafa karışıklığı
• Grup kararlarına aşırı vurgu
• İç ilişkilere aşırı odaklanma
• Emir zincirinin karmaşıklığı ekibin de karışmasına sebep olabiliyor.

• Yönetici işçi oranının yüksek olması ekipteki sadakati düşürüyor.

6-Takım

20. yy da türemiş takım geliştirme veya takım kurma gibi terimleri beraberinde getiren yeni bir akımdır. Küçük firmalarda bu takım tüm şirket olabilir. Takım dikey veya yatay yapılanmış olabilir.Örneğin Amerika’daki en büyük doğal gıda zinciri olan whole foods market zinciri kendi kendini yöneten 10 ekip tarafından yönetiliyor. Büyük bürokratik firmalar takım yönetiminin esnekliğinden yararlanabilir. Örneğin Xerox, Motorola, DaimlerChrysler takım ile yönetmenin avantajından faydalanıyorlar.

7-Network

Diğer modern yapı da network. Özünde networkün yöneticileri zamanlarının çoğunu harici ilişkileri yürütmek ve kontrol ederek geçirir. Örneğin H&M firması sattığı elbiseleri yaklaşık 700 tedarikçiden temin ediyor. 2/3ünden fazlası Asya ülkelerinde.  Hiç fabrikası olmadan H&M maliyetlerini indirme konusunda tüm perakendecilerden daha esnek pozisyonda.

8-Sanal

Sanal organizasyon tüketicilerle ve tedarikçilerle sanal iletişim halindedir. Fiziken var olmasa da yazılım halindedir. Firma küçük bile olabilir ama kendi niş pazarında global bir firma olabilir. Online raf alanı sınırsız olduğundan niş ürünlere ulaşma maliyeti azaldı. Her ne kadar çok satılmasa da yüksek karlar elde eden amazon.com bu konuda iyi bir örnek.

İlgili diğer yazılarımı da inceleyin, size faydası olacağına inanıyorum.

Söylemek istedikleriniz varsa lütfen yorum yapın. 

Bilgiyi paylaşmak için lütfen sosyal medya butonlarını kullanın.